Το γελαστό παιδί

Σύνθεση	:	Μίκης Θεοδωράκης
Στίχοι	:	Βασίλης Ρώτας
Ερμηνεία	:	Ντόρα Γιαννακοπούλου
Δίσκος	:	Δίσκος 45στρ
Κυκλοφορία	:	1963

Στίχοι

Ήταν πρωί του Αυγούστου,
κοντά στη ροδαυγή,
βγήκα να πάρω αγέρα
στην ανθισμένη γη.
Βλέπω μια κόρη κλαίει,
σπαραχτικά θρηνεί
σπάσε καρδιά μου εχάθη
το γελαστό παιδί.

Είχεν αντρεία, είχε θάρρος
και αιώνια θα θρηνώ
το πηδηχτό του βήμα,
το γέλιο το γλυκό.
Ανάθεμα την ώρα,
κατάρα τη στιγμή
σκοτώσαν οι εχθροί μας
το γελαστό παιδί.

Ω να 'ταν σκοτωμένο
στου αρχηγού το πλάι
και μόνον από βόλι
Εγγλέζου να 'χε πάει
κι από απεργία πείνας,
μέσα στη φυλακή
θα 'ταν τιμή μου που 'χασα
το γελαστό παιδί.

Βασιλικιά μου αγάπη
μ' αγάπη θα σε κλαίω
για το ό,τι έκανες
αιώνια θα το λέω.
Γιατί όλους τους εχθρούς μας
θα ξέκανες εσύ,
δόξα, τιμή, στ' αξέχαστο
το γελαστό παιδί.

Επανεκτελέσεις

1964. Σούλα Μπιρμπίλη, Δίσκος 45στρ

1964. Μίκης Θεοδωράκης, ΕΝΑΣ ΟΜΗΡΟΣ

1965. Σούλα Μπιρμπίλη, Η ΣΟΥΛΑ ΜΠΙΡΜΠΙΛΗ ΤΡΑΓΟΥΔΑ ΘΕΟΔΩΡΑΚΗ

1966. Χορωδία Τρικάλων, ΜΙΚΗ ΘΕΟΔΩΡΑΚΗ 3

1968. Ντόρα Γιαννακοπούλου, SINGT LIEDER VON MIKIS THEODORAKIS

1968. Μαρία Φαραντούρη, LES BOUZOUKIS DE MIKIS THEODORAKIS

1971. Μαρία Φαραντούρη, SONGS AND GUITAR PIECES BY THEODORAKIS

1974. Μιχαήλ Θεοδώρε, ΘΕΟΔΩΡΕ ΤΡΑΓΟΥΔΑ ΘΕΟΔΩΡΑΚΗ

1974. Μαρία Φαραντούρη, ΕΝΑΣ ΟΜΗΡΟΣ

1976. Μαρία Φαραντούρη, SINGS CHANTE THEODORAKIS

1978. Γεωργία Λόγγου, ΣΤΟ ΠΕΝΤΑΓΡΑΜΜΟ ΤΟΥ ΜΙΚΗ ΘΕΟΔΩΡΑΚΗ 2

1979. Μαρία Δημητριάδη, MAPUR GUMUMPUAGU

2000. Μαρία Ζώη, ΚΑΘΕ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΜΙΑ ΙΣΤΟΡΙΑ

2001. Μάρθα Βούρτση, ΓΙΑ ΤΟ ΣΠΙΤΙ ΤΟΥ ΗΘΟΠΟΙΟΥ

2004. Λίνα Ορφανού, GREEK SONGS FOR ROMANTICS AND REALISTS

2004. Χορωδία, ΜΙΑ ΖΩΗ ΕΛΛΑΔΑ

Πληροφορίες

Το τραγούδι είναι από την θεατρική παράσταση «Ένας όμηρος», (The hostage) του Ιρλανδού Μπρένταν Μπίαν (Brendan Francis Behan) σε μετάφραση Βασίλη Ρώτα και Βούλας Δαμιανάκου, που ανέβασε το 1962 στο «ΚΥΚΛΙΚΟ ΘΕΑΤΡΟ» ο θίασος του Λεωνίδα Τριβιζά.

Την επόμενη χρονιά ακούστηκε και με την φωνή της Ντόρας Γιαννακοπούλου στην μουσική παράσταση που ανέβασαν σε συνεργασία οι Θεοδωράκης - Χατζιδάκις στο θέταρο ΠΑΡΚ.

Τη μελωδία χρησιμοποίησε επίσης ο Θεοδωράκης στη μουσική που έγραψε το 1969 για την ταινία «Ζ» του Κώστα Γαβρά, ταινία βασισμένη στην ομώνυμη νουβέλα του Βασίλη Βασιλικού με θέμα την δολοφονία του Γρηγόρη Λαμπράκη. Για την μουσική, η ταινία τιμήθηκε με το βρεττανικό βραβείο BAFTA.

Το έργο «Ένας όμηρος» αναφέρεται^[1] στους αγώνες ανεξαρτησίας των Ιρλανδών αλλά και στον εμφύλιο που ξέσπασε μεταξύ τους το 1921-22, μετά την υπογραφή της συνθήκης ανεξαρτησίας. Ειδικά το τραγούδι, αναφέρεται στον Μάικλ Κόλλινς, αγωνιστή και πρωτεργάτη της υπογραφής της συνθήκης, που η μητέρα του Μπίαν αποκαλούσε "Το γελαστό μου παιδί". Ο Κόλλινς, παρά τις προσπάθειές του να μη χυθεί αδελφικό αίμα, έπεσε θύμα ενέδρας στο Κορκ και "ήταν πρωί τ' Αυγούστου", όπως λέει το τραγούδι, όταν σκοτώθηκε (22 Αυγούστου του 1922).

Βέβαια, το τραγούδι στην αρχική του μορφή έλεγε "σκοτώσαν οι δικοί μας το γελαστό παιδί", καθώς ο Κόλλινς σκοτώθηκε στον εμφύλιο και όχι από τους Εγγλέζους. Η αλλαγή του στίχου σε "σκοτώσαν οι εχθροί μας το γελαστό παιδί" ίσως να δικαιολογείται εν μέρει, αν θεωρήσουμε ότι ο Θεοδωράκης (ή ο ίδιος ο Ρώτας;) θέλησε να αποδώσει το κλίμα που επικρατούσε εκείνη την εποχή και στα ελληνικά πράγματα, με το παρακράτος στις... δόξες του (βλέπε δολοφονίες Γρηγόρη Λαμπράκη, Στέφανου Βελδεμίρη, Διονύση Κερπινιώτη). Όπως λέει^[2] και ο Θεοδωράκης: Η πλοκή του έργου που παρέπεμπε σε μεγάλο βαθμό στις δικές μας ιστορικές εμπειρίες, προσέδωσε στο έργο –πέρα από την όποια αισθητική του αξία– και πολιτική διάσταση, δεδομένου ότι την εποχή εκείνη ζούσαμε σημαντικά γεγονότα όπως η δολοφονία του Γρηγόρη Λαμπράκη, που άνοιξε νέα σελίδα στην ελληνική ιστορία και έτσι «Το γελαστό παιδί» μπορούμε να πούμε ότι εκείνη την εποχή έγινε ύμνος της επαναστατημένης νεολαίας.

Στην πρώτη μετά τη μεταπολίτευση συναυλία του Θεοδωράκη στο γήπεδο του Πανιωνίου, η Φαραντούρη άλλαξε για άλλη μια φορά τον ίδιο στίχο σε "σκοτώσαν οι φασίστες το γελαστό παιδί".

Σε αρκετές επανεκτελέσεις λένε "ανάποδα" το πρώτο μέρος του τελευταίου κουπλέ:

Βασιλικιά μου αγάπη
μ' αγάπη θα σ' το λέω
για το ό,τι έκανες
αιώνια θα σε κλαίω.

Η Αλέξια ερμηνεύει την αγγλική εκδοχή του τραγουδιού με τους στίχους του Μπρένταν Μπίαν και με τίτλο "On the 18th day of November".

____________________________

[1] Γιώργος Πισσαλίδης, εφημ. «ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΚΟΣΜΟΣ», 16 Οκτ 2010

[2] Από το πρόγραμμα της παράστασης «Ένας όμηρος», που ανέβηκε τον Νοέμβριο του 2011 στο «Θεατρικό βαγόνι» του τρένου του Ρουφ.